Kroongetuige proces Boere is veel vergeten
Door onze redacteur Bart Funnekotter
Heinrich Boere (88) in de rechtszaal op de eerste dag van zijn proces. Foto Chris Keulen
In het proces tegen de Nederlandse SS’er Boere was gisteren het woord aan mededader Besteman. „Een opdracht weigeren was gevaarlijk.”
Aken, 16 jan. „Dat weet ik niet meer.” „Dat kan ik me niet herinneren.” In een kamertje van de rechtbank van Rotterdam zat gisteren de 88-jarige voormalige SS’er Jacobus Besteman voor de camera en hij gaf antwoord op vragen die hem vanuit de rechtzaal in Aken gesteld werden. Besteman is de kroongetuige in het proces tegen een andere Nederlandse SS’er, Heinrich Boere. Boere staat terecht voor de moord op drie onschuldige burgers, in Breda en Voorschoten in 1944. Besteman is de laatste nog levende getuige van één van die moorden.
Aan het geheugen van Besteman, die net als Boere na dienst aan het Oostfront lid was geworden van een SS-moordcommando, leek het nodige te schorten. De meerderheid van de tot hem gerichte vragen kon hij niet beantwoorden. Of wilde hij niet beantwoorden.
Represaille
Besteman is na de oorlog ter dood veroordeeld voor zijn aandeel in drie moorden op Nederlandse burgers, gepleegd als represaille voor aanslagen van het verzet. Die straf werd omgezet in levenslang; na dertien jaar kwam hij vrij. In 1946 legde hij een bekentenis af over zijn aandeel in deze liquidaties. Nu zei hij nooit te hebben geschoten en niet eens in het bezit te zijn geweest van een handvuurwapen. Over de moord op de Bredase apotheker Bicknese, die hij samen met Boere heeft gepleegd, verklaarde hij: „Ik had geen wapen. Ook bij Boere zag ik geen wapen. We waren in de zaak en opeens klonk er een schot. Toen zijn we naar buiten gegaan.”
Boere heeft over deze moord in december een volledige bekentenis afgelegd, dus vrijgepleit werd hij niet door de verklaring van zijn voormalige kameraad.
Toch was het verhoor van Besteman niet zinloos. Na afloop meenden zowel aanklagers als verdedigers goede zaken te hebben gedaan. Boeres advocaat Gordon Christiansen moet aantonen dat er sprake was van Befehlsnotstand, de situatie waarbij het niet opvolgen van een bevel betekende dat het leven van Boere zelf in gevaar was.
Angst
Besteman verklaarde desgevraagd dat er „angst” bestond onder de leden van het commando om gestraft te worden als bevelen niet werden opgevolgd. Er zou in dit verband wel eens gesproken zijn over deportatie naar concentratiekamp Dachau. „Een opdracht weigeren was gevaarlijk.”
Op een ander punt boekte advocaat Christiansen geen succes. Hij vroeg of de Nederlandse leden van het commando hun orders kregen van de Duitse Sicherheitsdienst (SD) en of de SD meeging als er liquidaties plaatsvonden. Dat zou zijn cliënt ontlasten. Besteman zei zich van betrokkenheid van de SD echter niks te kunnen herinneren.
Officier van justitie Ulrich Maass zei na de zitting tevreden te zijn. Besteman deed geen uitspraken die rechtstreeks belastend waren voor Boere, maar verklaarde wel redelijk goed behandeld te zijn tijdens zijn verhoren vlak na de oorlog. Ook Boere is na de oorlog verhoord, en het is belangrijk voor Maass om aan te tonen dat dit soort verhoren ordentelijk verliep, zodat hij wat daar gezegd is, als bewijs kan gebruiken. Maass: „Hij lijkt alles verdrongen te hebben, dus meer was niet haalbaar.”
Wraak van de nazi's
Het Nederlandse verzet pleegde in 1943 een aantal aanslagen op vooraanstaande collaborateurs. De bezetter besloot terug te slaan. Voor elk slachtoffer zouden drie als anti- Duits bekendstaande Nederlanders uit de regio worden vermoord. Het vuile werk werd van september 1943 tot september 1944 gedaan door geheime moordbrigades, bestaande uit Nederlandse SS’ers. De actie, onder de codenaam Silbertanne, stond onder leiding van Johannes Hendrik Feldmeijer.
Van arrestaties gevolgd door executies was geen sprake. De slachtoffers werden thuis vermoord. Boere en zijn mededader Jacobus Besteman zochten apotheker Fritz Bicknese bijvoorbeeld op in zijn zaak in Breda. Boere vroeg hem naar zijn naam, en toen Bicknese die gaf, trok de SS’er zijn pistool en schoot hem van dichtbij drie keer in de borst. Besteman maakte het karwei met nog eens drie schoten af. In totaal werden zo minstens vijftig onschuldige mensen vermoord.
Twee leden van familie Bicknese hebben zich als Nebenkläger bij de zaak aangemeld. Ze zullen het proces echter niet bijwonen. SS’er Besteman leeft nog en is opgeroepen als getuige. Tegen journalist Arnold Karskens van De Pers heeft hij gezegd niet naar Aken te willen komen.
|
