Documenten

Bestellen

Artikelen

Prikbord

Nieuwsbrief

Verhalen

www.volkskrant.nl - woensdag 13 mei 2009

Een van de laatste grote naziprocessen ACHTERGROND, Van onze verslaggever Merlijn Schoonenboom AMSTERDAM - Het wordt al ‘een van de laatste grote processen’ over nazimisdaden genoemd. Het komende proces tegen de 89-jarige John Demjanjuk, de vermoedelijke kampbewaker in Sobibor. John Demjanjuk, aan wie mede- plichtigheid aan de moord op 29 duizend Joden ten laste wordt gelegd, arriveert dinsdag bij de Stadelheimgevangenis in München. (AP) Dinsdag werd hij door de Verenigde Staten aan Duitsland uitgeleverd. Het proces heeft ook een ‘enorm belang’ voor Nederland, zegt Johannes Houwink ten Cate, hoogleraar Holocaust- en genocidestudies aan de Universiteit van Amsterdam. ‘Ik zeg niets te veel, als ik zeg dat er in 1943 schade werd toegebracht aan de Nederlandse rechtsstaat.’ Nederlandse betrokkenheid Op twee manieren is er Nederlandse betrokkenheid bij het proces. Tien Nederlanders, nabestaanden van in vernietigingskamp Sobibor omgekomen Joden, zullen tijdens het proces fungeren als zogeheten mede-aanklagers naast de Duitse officier van Justitie. In totaal zijn er veertien van deze Nebenkläger bij het proces betrokken, drie overlevenden van Sobibor en elf nabestaanden. Ook heeft Nederland cruciale documenten geleverd voor de aanklacht tegen Demjanjuk. De Duitse justitie gebruikt transportlijsten van Westerbork naar Sobibor, de enige transportlijsten naar het kamp uit die periode die bewaard zijn gebleven. Daardoor kan Demjanjuk medeplichtigheid aan moord op 29 duizend Joden ten laste worden gelegd, in de periode van eind maart tot eind september 1943. Ongeveer 27 duizend van hen hadden de Nederlandse nationaliteit, zegt Houwink ten Cate; de overigen waren Duitser. Stadelheim Demjanjuks uitlevering is de ontknoping van maandenlang juridisch getouwtrek. Duitsland heeft de VS in maart om uitlevering verzocht. Demjanjuk vocht dat aan: hij zou te ziek zijn voor de vliegreis en het proces. Vorige week hakte een Amerikaanse rechter de knoop door. Demjanjuk, die sinds de jaren vijftig in Amerika woont, werd maandag per ambulance van zijn huis naar het vliegveld vervoerd. Hij kwam dinsdagochtend in München aan, en is opgesloten in Stadelheim – de gevangenis, merkt de Duitse krant Die Welt op, waarin Adolf Hitler in 1922 gevangenzat. Demjanjuk wordt nu medisch onderzocht. Niet wraak, maar gerechtigheid, zegt Houwink ten Cate, is de drijfveer van de tien ‘Nederlandse aanklagers’ om mee te doen aan het proces. ‘Waarheidsvinding heeft voor hen primair belang, niet zozeer een lange celstraf.’ Houwink ten Cate treedt op als een van de vier wetenschappelijke begeleiders van de Nederlanders. Hij benadrukt het belang van de aanwezigheid van nabestaanden en overlevenden tijdens het proces, omdat de aanklacht tegen de vermoedelijke kampbewaker daardoor ‘een gezicht’ gegeven kan worden. Historisch materiaal Anders dan bij het grote Demjanjuk-proces in Israël, eind jaren tachtig, wordt niet zozeer gebruik gemaakt van ooggetuigenverslagen, als wel van historisch materiaal. Een deel ervan dook pas in 1991 op, na de val van de Muur, vertelt Houwink ten Cate. Zo vermeldt een identiteitsbewijs van een SS-opleidingskamp dat Demjanjuk naar Sobibor wordt gestuurd.