|
|
|
|
|
|
|
| www.trouw.nl - woensdag 13 mei 2009 |
reacties ( 3 )
|
Duitsland blij met Demjanjuk Vermeende kampbeul Sobibor eindelijk in gevangenis 
Met een ambulance arriveerde John Demjanjuk gisterochtend bij de gevangenis in München. Een arts stelde vast dat zijn toestand stabiel is. © FOTO AP De van oorlogsmisdaden verdachte John Demjanjuk (89) is door Amerika aan Duitsland uitgeleverd. Nu zit hij in München gevangen.
De plek is van grote symbolische waarde. In de gevangenis van Stadelheim te München zat eerder Adolf Hitler een paar maanden vast. Later hebben de nazi’s er naar schatting meer dan duizend tegenstanders geëxecuteerd. Nu zit John Demjanjuk er gevangen. Er waren twijfels over zijn gezondheid, maar volgens een gerechtsarts is zijn medische toestand ’stabiel’.
„Nu komt het erop aan hem zo snel mogelijk voor de rechter te brengen”, liet Charlotte Knobloch, voorzitter van de ’Centrale Raad van de Joden in Duitsland’ de pers weten. „Het is een race tegen de tijd. Maar alle nog levende oorlogsmisdadigers moeten beseffen dat er geen genade bestaat, hoe oud ze ook zijn.”
Wekenlang heeft Demjanjuk met succes zijn gebrekkige gezondheid aangevoerd om te verhinderen dat Amerika hem aan Duitsland zou uitleveren. Al op 14 april was hij steunend en tierend uit zijn huis gehaald en naar het vliegveld vervoerd, maar een rechtbank hield de uitwijzing tegen. Even later werd hij betrapt toen hij kwiek in een auto stapte.
De afgelopen dagen waren alle bezwaren tegen zijn uitwijzing door gerechtshoven in Amerika en Duitsland afgewezen. Boze familieleden, overtuigd van zijn onschuld, moesten toezien hoe het hoogbejaarde gezinshoofd in een speciaal vliegtuig met medische begeleiding richting München vloog. Zijn Amerikaanse staatsburgerschap was hem al ontnomen.
Advocaat Ulrich Busch, die hem in München verdedigt, zal opnieuw Demjanjuks gezondheid aanvoeren om hem uit de gevangenis te krijgen. Daarnaast zal hij argumenteren dat zijn cliënt al eerder in Israël van oorlogsmisdaden is vrijgesproken. „Niemand mag twee keer voor dezelfde zaak voor het gerecht worden gebracht.”
John Demjanjuk, in 1920 in Oekraïne ’Ivan’ gedoopt, was in mei 1942 soldaat van het Rode Leger toen de Duitsers hem krijgsgevangen maakten. Om, zoals hij later zei, de dood te ontlopen liet hij zich overhalen, voor de nazi’s te werken. Hij heeft lange tijd ontkend ooit in Sobibor te zijn geweest. Maar onder drukkende bewijslast gaf hij toe dat hij er chauffeur was.
De 20 pagina’s omvattende aanklacht van het Münchense Openbaar Ministerie gaat er echter van uit dat Demjanjuk als bewaker in het vernietigingskamp Sobibor verantwoordelijk is geweest voor de dood van 29.000 joden. Het ministerie zegt daarvoor over hardere bewijzen te beschikken dan in eerdere processen tegen Demjanjuk waren aangevoerd.
Eerder waren pogingen om Demjanjuk te veroordelen spectaculair mislukt. Met leugens over zijn verleden was het de potige boerenzoon na de oorlog gelukt naar Amerika te ontkomen en er het staatsburgerschap te verwerven. Maar Israël wist in 1986 de Amerikanen van diens misdaden te overtuigen. Een rechtbank in Jeruzalem veroordeelde hem ter dood.
In 1993 werd het oordeel opgeheven. Demjanjuk was veroordeeld omdat 18 getuigen hem als kampbeul ’Ivan de Verschrikkelijke’ in Treblinka hadden geïdentificeerd. Russische documenten bewezen dat hij dat niet kon zijn. Hij keerde terug naar de VS. Maar in 2002 oordeelde een rechter dat hij niet in Treblinka, maar in Sobibor had gewerkt.
Na zeven jaar juridisch getouwtrek heeft dat oordeel nu tot zijn uitlevering geleid. Voor de Duitsers is dat een bijzondere genoegdoening. De commentator van de Frankfurter Rundschau drukte het pregnant uit: ’We waren na de oorlog allerminst de eersten die nazimisdadigers berechtten’, schreef hij, ’maar nu hebben we de kans in ieder geval de laatsten te zijn. Dat zijn we onszelf, onze moeizaam opgebouwde democratie en onze 60-jarige grondwet schuldig.’
© Trouw 2009. Selma Leydesdorff: Het gaat niet om wraak „Het gaat niet om wraak, het gaat om aandacht voor de duizenden Nederlandse joden die in Sobibor zijn vermoord”, zegt Selma Leydesdorff, hoogleraar geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. Leydesdorff is een van de vier wetenschappers die een groep overlevenden en nabestaanden van slachtoffers van het vernietigingskamp Sobibor begeleidt. De groep wil op het proces tegen Demjanjuk het woord voeren en heeft daar dankzij een Europese wet het recht toe.
Leydesdorff en haar collega’s (Johannes Houwink ten Cate, Abram de Swaan en Harmen van der Wilt) hebben al een aantal keren met de betrokkenen gesproken. „Maar”, zegt Leydesdorff, „niets is zeker. Gezien de voorgeschiedenis is er in München van alles mogelijk. Twee Duitse advocaten doen er alles aan om het voor elkaar te krijgen.”
Leydesdorff, gespecialiseerd in ’mondelinge geschiedenis’, werft momenteel fondsen om de verhalen van de betrokkenen op te tekenen, zodat die in ieder geval niet verloren gaan. „Ze hebben het zwaar, nu met al dat gedoe. Maar ze zijn niet zielig”, benadrukt ze, „ze zijn juist heel sterk.” 
Als hij een "eenvoudige" kampbewaker was, beroerd genoeg, dan kunnen er nogal wat meer mensen nog steeds vervolgd worden, voor zover ze nog onder de levenden zijn. Wat heeft dit voor zin? Joop Moerkens, Tilburg op 13-05-2009 Ik heb een algemene reactie op het woordgebruik: waarom verwart Trouw ook 'bewijslast' met 'bewijs'? theo dijkstra, sint-michielsgestel op 13-05-2009 Het lijkt medisch onverantwoord om een 89 jarige zo'n stressvol proces te laten ondergaan. En in Israël is hij vrijgesproken. En het druist in tegen het beginsel dat een persoon niet voor een tweede keer voor eenzelfde zaak voor het gerecht wordt gebracht. En nieuwe getuigenissen zijn na zo'n lange tijd van weinig waarde. Het proces lijkt er zo vooral voor bedoeld om te tonen dat Duitsland pal staat voor mensenrechten. De rechten van één persoon moeten daar dan maar blijkbaar aan worden opgeofferd. J.J. van der Gulik, Andijk op 13-05-2009 |