De paus blijkt gevoelig voor alle kritiek. Bisschop Williamson moet zijn Holocaust-ontkenning intrekken. Maar openlijke zelfkritiek durft Benedictus niet aan.
De omstreden bisschop Williamson moet publiekelijk en ondubbelzinnig zijn opmerking over de Holocaust intrekken. Pas dan mag hij weer als katholiek bisschop optreden. Deze voorwaarde stelde het Vaticaan aan de priesterbroederschap Pius X, waar Williamson toe behoort. Het staatssecretariaat, dat fungeert als ministerie van buitenlandse zaken, liet dat gistermiddag weten.
De term ondubbelzinnig slaat ongetwijfeld op de halfslachtige en vage manier waarop generaal-overste van de priesterbroederschap, Fellay, deze week probeerde de beschuldiging van antisemitisme te ontzenuwen. Er was „iets afschuwelijks gebeurd onder Hitler” en daar was de broederschap tegen. Dat is dus niet genoeg.
De vraag is, of deze stap van het Vaticaan voldoende is om de katholieke gelovigen die vervreemd zijn van de kerk weer te binden en het gezag van de paus te herstellen.
De Amerikaanse president Obama gaf deze week grif en moeiteloos toe dat hij de boel verknald had, toen bleek dat beoogd minster van gezondheidszorg Tom Daschle niet helemaal zuiver op de graat was. Waarom durft paus Benedictus zo’n vorm van openlijke zelfkritiek niet aan?
In alle consternatie valt vooral op dat de paus zelf zich nauwelijks geuit heeft in deze voor Joden en voor het Vaticaan zeer pijnlijke affaire, behalve een korte indirecte verwijzing, een week geleden, waarbij hij holocaustontkenning in het algemeen afwees. Tijdens de algemene audiëntie van gisteren, waarbij de paus de menigte toespreekt vanaf een raam bij het Sint Pietersplein, kwam de kwestie in het geheel niet aan de orde.
Kan paus Benedictus het vertrouwen van de katholieke gelovigen behouden door zelf zwijgend buiten het zicht te blijven en zijn kardinalen te laten onderhandelen en fouten toe te laten geven?
De moderne gelovige verlangt van de geestelijk leider geen onfeilbaarheid, ook niet in de dagelijkse betekenis, maar wil dat die het goede voorbeeld geeft. Bijvoorbeeld door te erkennen dat er een inschattingsfout is gemaakt, of dat er nagelaten is antecedenten van medewerkers te controleren. Dat geldt voor burgers net zo goed, gezien de reacties op het gesteggel rond besluitvorming van de Nederlandse deelname aan de Irak-oorlog. Toegeven dat er een fout gemaakt is, draagt eerder bij aan het vertrouwen van mondige volgelingen dan dat het dit ondergraaft.
Jean-Pierre Wils, de katholieke hoogleraar die deze week om deze affaire uit de kerk trad, noemt de eis van het Vaticaan ’volkomen ontoereikend’ en ’pietluttig’. „Deze stellingname is wel het allerallerminste wat het Vaticaan kon doen.”
© Trouw 2009.