|
|
|
|
|
|
| www.trouw.nl - vrijdag 21 november 2008 |
|
Een jood verkondigt niet maar doet 
’Het thema van de Maand voor de Spiritualiteit, ’Mijn betere ik’, is door en door christelijk, in ieder geval calvinistisch, omdat het veronderstelt dat ik niet goed ben en dat ik, of – nog erger – de ander beter moet worden. Over wat beter is kunnen dan inzichten, moraal, deugden en geloofsbelijdenissen verkondigd worden.
Die benadering is het jodendom vreemd. Daar is de mens goed noch slecht. Het hoogste goed dat de mens is geschonken, is diens vrijheid. Vanuit die vrijheid heeft hij de mogelijkheid om in elke situatie onderscheid te maken tussen wat goed is en wat slecht, tussen wat heiligend, verbindend en ontheiligend is. Dat is een continu leerproces, een oefening om de traditie te verbinden met de dagelijkse levenspraktijk. Inzicht of waarheid komt volgens deze joodse zienswijze dan ook niet voort uit geloven, of uit het zoeken naar waarheid. Inzicht komt voort uit doen.
In het jodendom is het, net als bij het opvoeden van kinderen, belangrijker wat je voorleeft dan wat je zegt. Zelf merk ik dat kinderen heel goed de toon, de melodie en de bezieling oppikken van je gedrag en je uitingen. Als een van mijn kinderen zegt: mamma, je bent boos, en ik zeg dat ik niet boos ben, terwijl ik dat wel ben, dan voelen zij dat haarfijn aan: jawel, mamma, je bent wel boos. Wil je gelukkige kinderen, zorg dan dat je zelf gelukkig bent en leef ze dat voor. Wees congruent, laat ook gewoon je zwakheden of kwetsbaarheden zien.
Het ergste is, wanneer je het ene zegt en het andere doet. Het jodendom noemt die incongruentie ’onrein’. De moraal in het jodendom is verpakt in gebruiken. Ze wordt voorgeleefd en overgedragen in de dagelijkse levenspraktijk, waarin een praktiserend jood gehoor geeft aan de aanwijzingen van de joodse traditie – een oefening in het maken van onderscheid. ’Rein’ blijft zo niet beperkt tot bijvoorbeeld het voeren van een koosjere keuken, maar krijgt ook de veel bredere betekenis ’doe wat je zegt en zeg wat je doet’.
Het jodendom heeft mijns inziens veel te bieden, ook aan het christendom. Ik denk dat het vanuit christelijk perspectief ’ouderwetse’ of ’wettische’ jodendom in wezen een heel moderne religie is. Waarom? Omdat ze in haar omgang met teksten, de Tora en Talmoed, niet zoekt naar ’waarheid’, afgeronde antwoorden en geloofsbelijdenissen, noch naar het ik of naar het onthechten daarvan. De teksten vallen altijd onder de verantwoordelijkheid van ieder individu dat die teksten leest en spreekt. Ze zijn onderwerp van onderzoek, discussie en toetsing aan de praktijk, altijd in samenspraak met elkaar en met de traditie.
Het jodendom zoekt op wat deelbaar is en waarover je kunt discussiëren. Daarom doen persoonlijke spirituele ervaringen er niet zo toe, want die zijn niet deelbaar. Taal is dat wel. Taal, en met name de Tora, zien joden als een geschenk, even groot als de menselijke vrijheid. Tegelijkertijd is het net zo’n mysterie als de mens en de wereld zelf.
Ook in het spreken en in de taal gaat het in het jodendom om voorleven. Hebreeuwse (bijbel)teksten zijn levende teksten, zonder vaststaande betekenis of waarheid. Het zijn de toon, de melodie, het spreken en leren zelf, die betekenis geven aan een tekst. Dat gebeurt in gezamenlijk leren, in samen- en tegenspraak, gericht op het vinden van antwoorden op de vraag wat heiligend is, teneinde vervulling, geluk te vinden. Betekenis ontvang je, geef je, en vooral, leef je voor.”
Hella van den Elshout: Jodendom. Onderdeel van de zesdelige Ten Have/Trouw-serie ’Jonge denkers over grote religies’. ISBN 9789025958183; 126 blz.; € 15. Bestellen kan op www.trouw.nl/webshop.
© Trouw 2008.  |