Door Wouter Smilde
De documentaire 'Holland Vaarwel', van cineast en Emmy-Award-winnaar Willy Lindwer, zorgde al voor uitzending voor opschudding. Opdrachtgever NCRV knipte in de op 3 en 10 mei uitgezonden film. Een fragment waarin een oud-agent zijn sympathie uitspreekt voor voormalig korpschef en NSB'er Philip Blank, werd weggehaald. Ook de echtgenote van de oud-agent plaatste in het stukje film enkele antisemitische opmerkingen.
De documentaire 'Holland Vaarwel', van cineast en Emmy-Award-winnaar Willy Lindwer, zorgde al voor uitzending voor opschudding. Opdrachtgever NCRV knipte in de op 3 en 10 mei uitgezonden film. Een fragment waarin een oud-agent zijn sympathie uitspreekt voor voormalig korpschef en NSB'er Philip Blank, werd weggehaald. Ook de echtgenote van de oud-agent plaatste in het stukje film enkele antisemitische opmerkingen.
Zo zei zij: "Als de oorlog om twaalf uur is afgelopen, heeft om vijf over twaalf een jood je al weer belazerd.' De NRCV schrapte het fragment omdat de familie van de oud-agent met een rechtszaak dreigde.
Voor Ronny Naftanel, directeur van het Centrum Informatie en Documentatie Israel (CIDI) zijn de opmerkingen van de agent en zijn vrouw niettemin ernstig genoeg om bij Justitie aangifte te doen van antisemitisme. Zeker nadat de zoon van het echtpaar afgelopen zaterdag in NRC Handelsblad vertelde dat zijn ouders bij hun volle verstand waren toen zij hun uitspraken deden.
Ook de NRCV heeft zich schrap moeten zetten na het knipwerk. In binnen-en buitenlandse kranten kwam kritiek op de stap. Niet in de laatste plaats door het commentaar dat cineast Lindwer op zijn opdrachtgever leverde. Die vindt het wegsnijden van het fragment een kwalijk geval van censuur.
Lindwer sprak zich uit bij 'Barend Van Dorp'. Opinieblad De Groene Amsterdammer sprak de documentairemaker nog dezelfde week. Daar legt Lindwer nogmaals uit hoe kwalijk het heimelijke Nederlandse antisemitisme is. Dat maakt het voor hem des te moeilijker te verteren dat de NCRV het gewraakte stuk wegsneed. "Blijkbaar is het nog steeds een probleem om de waarheid onder ogen te komen', aldus Lindwer in De Groene.
Lindwer stelt wel vragen Ook zonder het fragment geeft Lindwer echter een duidelijke schets van Nederlandse medewerking aan de Duitse vernietigingsmachine. Die beweegt zich tussen bewuste onwetendheid, en openlijk antisemitisme. Lindwer, zelf Joods, doet dat op persoonlijke wijze: hij betrekt zijn eigen familie en vrienden in de documentaireZijn ouders die onderdoken bij een heldhaftig Gronings boerengezin en overleefden. Zijn oom, tante en neefje die werden afgeperst door hun Nederlandse onderduikadres, en verraden bij een ander. En jeugdvriend en burgemeester van Groningen Jacques Wallage, die met Lindwer in ogenschouw neemt hoe efficient het Groninger ambtenarenapparaat meewerkte aan de deportatie van 'hun' Joden.
Dat het boerendorp Varsseveld, en de plaats Groningen maar voorbeelden zijn van Nederlandse onverschilligheid, lafheid en kwaadwillendheid, maakt de conclusies die Lindwer trekt nog grimmiger. Hoe moet het er in alle andere Nederlandse plaatsen aan toe zijn gegaan?
Zijn documentaire staat stil bij de machinisten die treinwagons vol Joden tot aan de Duitse grens brachten, en daarmee 'gewoon' hun werk deden. De ambtenaren die voor de Duitse bezetter het opsporingswerk deden. Agenten die Joden oppakten. Bankmedewerkers die Joodse tegoeden incasseerden. Christelijke pleegouders die Joodse weeskinderen 'ontjoodsten'. Verraders en 'helpers' voor betaling, onder de burgerbevolking. En een groot zwijgend publiek dat gewoonweg geen vragen stelde als de Joodse buurman van de ene op de andere dag weg was.
En Lindwer stelt vragen: Waarom saboteerde het verzet nooit de spoorrails waarover Joden werden vervoerd? Waarom riep de koningin nooit op tot steun aan de Joodse bevolking? En waarom deden zoveel mensen gewoon hun werk?
Copyright: Trouw