SS’er Boere wacht ‘levenslang met rente’
Door onze redacteur Bart Funnekotter
Heinrich Boere (88) staat morgen voor de rechter wegens moord op drie Nederlanders in de Tweede Wereldoorlog. Ruim zestig jaar ontliep hij zijn straf.
Fritz Bicknese, Breda
Teun de Groot sr., Voorschoten
Rotterdam, 27 okt. Nazi-jager Ulrich Maass is een tevreden man. De moordenaar die hij al jaren achtervolgt, verschijnt eindelijk voor het gerecht. Morgen houdt Maass, officier van justitie te Dortmund en hoofd van het Schwerpunkt-Staatsanwaltschaft für NS-Verbrechen, voor de rechtbank van Aken zijn openingspleidooi in waarschijnlijk het laatste proces tegen een Nederlandse oorlogsmisdadiger uit de Tweede Wereldoorlog.
Verantwoorden voor moord
De voormalige SS’er Heinrich Boere (88) moet zich na 65 jaar verantwoorden voor de moord op drie burgers: Fritz Bicknese uit Breda en Teun de Groot en Frans Kusters uit Voorschoten. Boere, zoon van een Nederlandse vader en een Duitse moeder, was lid van het SS-Sonderkommando Feldmeijer, dat van september ’43 tot september ’44 ruim vijftig Nederlanders vermoordde als represaille voor aanslagen van het verzet [zie inzet].
Aan het begin van dit jaar zag het er weinig rooskleurig uit voor Maass. Boere leek hem na jarenlang juridisch gesteggel door de vingers te zijn geglipt. De rechtbank in Aken besloot op 7 januari dat hij lichamelijk niet meer in staat was een proces te doorstaan. Maar het hof in Keulen en daarna het Constitutionele Hof in Karlsruhe verwierpen die beslissing. Boere is niet ziek genoeg om aan vervolging te ontkomen, oordeelden Duitslands hoogste rechters. Maass: „Ik heb de zaak goed kunnen voorbereiden. De strafeis wordt levenslang.”
Wraak van de nazi's
Het Nederlandse verzet pleegde in 1943 een aantal aanslagen op vooraanstaande collaborateurs. De bezetter besloot terug te slaan. Voor elk slachtoffer zouden drie als anti- Duits bekendstaande Nederlanders uit de regio worden vermoord. Het vuile werk werd van september 1943 tot september 1944 gedaan door geheime moordbrigades, bestaande uit Nederlandse SS’ers. De actie, onder de codenaam Silbertanne, stond onder leiding van Johannes Hendrik Feldmeijer.
Van arrestaties gevolgd door executies was geen sprake. De slachtoffers werden thuis vermoord. Boere en zijn mededader Jacobus Besteman zochten apotheker Fritz Bicknese bijvoorbeeld op in zijn zaak in Breda. Boere vroeg hem naar zijn naam, en toen Bicknese die gaf, trok de SS’er zijn pistool en schoot hem van dichtbij drie keer in de borst. Besteman maakte het karwei met nog eens drie schoten af. In totaal werden zo minstens vijftig onschuldige mensen vermoord.
Twee leden van familie Bicknese hebben zich als Nebenkläger bij de zaak aangemeld. Ze zullen het proces echter niet bijwonen. SS’er Besteman leeft nog en is opgeroepen als getuige. Tegen journalist Arnold Karskens van De Pers heeft hij gezegd niet naar Aken te willen komen.
Silbertanne
Voor zijn deelname aan de zogenoemde Silbertanne-moorden werd Boere in Nederland in 1949 ter dood veroordeeld – bij verstek. Hij was in 1947 uit Nederlandse gevangenschap ontsnapt en naar Duitsland gevlucht. Omdat hij een Duitse moeder had, kon hij er het staatsburgerschap krijgen. Aangezien Duitsland geen eigen burgers uitlevert, had de Nederlandse justitie het nakijken. Dat Boeres doodstraf werd omgezet in levenslang was een formaliteit.
Documentairemaker Rob van Olm spoorde de Nederlandse SS’er in 2000 op in Aken. In zijn film, uitgezonden door de NPS, toonde Boere geen berouw. „Ik voel me niet schuldig. Daarom heb ik er altijd voor gezorgd dat ze me niet te pakken kregen.” Hij had twee jaar gediend aan het Oostfront. Dat had hem afgestompt als het om geweld ging, zei hij. „Wij aten onze boterhammen zittend op de lijken van de Russen. Ik zag de verzetsstrijders als vijanden.” Dit optreden bracht zijn zaak opnieuw onder de aandacht van justitie, de Nederlandse en Duitse.
Opsporing en berechting
De Duitsers maken de laatste tijd werk van de opsporing en berechting van de laatste nazi’s. In augustus kreeg Josef Scheungraber levenslang voor veertien moorden in Italië. In november begint het proces tegen John Demjanjuk, aangeklaagd voor medeplichtigheid aan 28.000 moorden in concentratiekamp Sobibor.
Maass ging met het Nederlandse strafdossier uit 1949 naar de rechtbank in Boeres woonplaats Aken. Die nam het Nederlandse oordeel over, maar in hoger beroep besloot het hof in Keulen in 2007 dat het dossier waardeloos was, omdat de SS’er indertijd niet door een advocaat verdedigd was. Daarom moet Maass nu in dertien zittingsdagen de zaak helemaal opnieuw opbouwen.
Boere heeft bekend
Hij verwacht geen onoverkomelijke problemen. „Boere heeft immers bekend. Het is aan mij om te bewijzen dat de moorden heimtückisch (boosaardig) waren. Anders zijn ze verjaard. Daarnaast moet ik aantonen dat er geen sprake was van Befehlsnotstand: de situatie waarin het niet opvolgen van een bevel de weigeraar in levensgevaar brengt. Vroeger hebben veel oorlogsmisdadigers zich achter dat excuus verscholen, maar de tijden zijn veranderd. De rechter accepteert dat niet zomaar meer.”
In processen tegen oorlogsmisdadigers kunnen in Duitsland (familieleden van) slachtoffers zich als Nebenklager aanmelden. Zij hebben het recht bewijs aan te leveren en de verdachte te bevragen. Nebenklager Teun de Groot uit Heiloo zal morgen op de eerste rij zitten, op een plek die hem het beste uitzicht biedt op Boere, de man die op 3 september 1944 zijn vader vermoordde.
Teun senior
De Groot was 11 toen hij zijn vader, Teun senior, verloor. „De kinderen waren niet in huis toen het gebeurde”, vertelt hij. „Mijn moeder lag voor een kleine operatie in het ziekenhuis, dus we logeerden bij ooms en tantes. Ik herinner me nog goed dat mijn oom met me kwam praten. Er was iets ergs gebeurd, zei hij. Ik vroeg eerst of het om mijn moeder ging, want ik was zó dol op mijn vader. Het idee dat er iets met hem aan de hand was, wilde ik niet eens toelaten in mijn hoofd. Maar het was dus wel mijn vader; hij was vermoord, doodgeschoten in ons huis.”
Teun de Groot senior was actief in de onderduikershulp, maar daarom werd hij niet vermoord, weet zijn zoon. „Als de Duitsers dat hadden geweten, hadden ze hem al lang opgepakt. Nee, het ging erom dat hij bekend stond als fel anti-Duits. De NSB had al eens gedemonstreerd voor zijn fietsenmakerszaak. Op hun spandoeken stond: ‘Hier heerst de Engelse ziekte’. De nazi’s wilden een signaal afgeven: aanslagen van het verzet zouden met grof geweld vergolden worden.”
Bij verstek
Na de oorlog vernam De Groot nog wel dat Boere bij verstek veroordeeld werd, maar tot 2000 hoorde hij niets meer hem. Boeres optreden in de NPS-documentaire maakte hem erg boos. „Hij toonde geen greintje berouw. Ik hoop dat hij tot levenslang veroordeeld wordt. Levenslang met rente, voor elke dag dat hij zich aan de gerechtigheid onttrokken heeft.”
De Groot wordt behalve door een advocaat ook bijgestaan door historicus Stephan Stracke, van de actiegroep Angreifbare Traditionspflege (dubieuze traditiekoestering). Stracke, gepromoveerd op de naoorlogse behandeling van nazimisdadigers, vindt het een „grof schandaal” dat Boere nu pas terechtstaat. Hij is niet onder de indruk van de inspanningen van de Duitse justitie de afgelopen jaren. „Nu er nog maar een paar van deze misdadigers over zijn, worden ze opeens berecht. Als justitie daar een decennium geleden mee was begonnen, hadden het er honderden kunnen zijn. Maar al die oude nazi’s zijn in Duitsland lang uit de wind gehouden. De mensen op invloedrijke posities die hun de hand boven het hoofd hielden, zijn nu eindelijk verdwenen. Maar er zijn ondertussen veel mensen aan de gerechtigheid ontsnapt. Heinrich Boere gaat gelukkig zijn verdiende loon nog krijgen.”
|
| |
